Nielegalne zatrudnianie cudzoziemców z wieloma sankcjami
W 2023 r. Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) odnotowała znaczący wzrost przypadków nielegalnego zatrudniania cudzoziemców. To bardzo groźne zjawisko, zarówno dla pracodawców, jak i samych pracowników-cudzoziemców, które wiąże się z wieloma sankcjami. Jakie kary grożą podmiotom, które nielegalnie zatrudniają cudzoziemców, na jakich zasadach można zatrudniać cudzoziemców w Polsce i jakie działania warto podjąć, aby obywatele z zagranicy pracowali w firmie zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa?
Zatrudnianie cudzoziemców w Polsce – zezwolenia, zwolnienia, zasady
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawa o cudzoziemcach regulują kwestie legalnego zatrudnienia cudzoziemców w Polsce. Zgodnie z przepisami unijnymi, obywatele państw należących do Unii Europejskiej mają prawo swobodnego przemieszczania się po całej UE oraz do podejmowania zatrudnienia w każdym kraju członkowskim, bez uzyskiwania jakichkolwiek specjalnych zezwoleń.
Cudzoziemcy zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę to:
- obywatele państw UE
- obywatele państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii
- obywatele państw niebędących stronami umowy o EOG, którzy korzystają ze swobody.
Z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę są również zwolnieni cudzoziemcy, którzy są małżonkiem obywatela polskiego lub cudzoziemca posiadającego zezwolenie na pobyt czasowy w Polsce, udzielone w związku z zawarciem związku małżeńskiego. Nie muszą go posiadać także osoby posiadające ważną Kartę Polaka.
Pozostali cudzoziemcy również mogą podjąć zatrudnienie w Polsce. Muszą jednak zostać spełnione poniższe warunki:
- pracodawca musi uzyskać zezwolenie na pracę dla cudzoziemca
- cudzoziemiec musi posiadać legalny pobyt w Polsce
- wykonywana przez cudzoziemca praca musi być zgodna z określoną w zezwoleniu na pracę.
Zezwolenie na pracę jest wydawane na podstawie wniosku podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi. Do wykonywania pracy w Polsce uprawniają wiza typu „C” lub wiza krajowa typu „D”, a nie np. wiza turystyczna, oznaczona symbolem „01”.
Reasumując, na podstawie art. 87 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski, jeżeli:
- posiada status uchodźcy nadany w Polsce
- ma udzieloną ochronę uzupełniającą w Polsce
- posiada zezwolenie na pobyt stały w Polsce
- posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w RP
- posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych, lub zgodę na pobyt tolerowany
- korzysta z ochrony czasowej w Rzeczpospolitej Polskiej.
Nielegalne zatrudnianie cudzoziemców w Polsce – najczęstsze błędy i nieprawidłowości
Problem nielegalnego zatrudniania cudzoziemców w Polsce jest coraz powszechniejszy, co potwierdzają dane Państwowej Inspekcji Pracy. Tylko w 2023 r. PIP przeprowadziła ponad 9 tys. kontroli legalności zatrudnienia, które wykazały, że blisko 7 tys. imigrantów pracowało nielegalnie. To ok. 1,5 tys. więcej osób niż w 2022 r. (wówczas 5,2 tys. osób). Najczęściej nielegalnie zatrudniani są Ukraińcy.
Najczęstszym naruszeniem prawa, w przypadku zatrudniania cudzoziemców, jest brak wymaganego zezwolenia na pracę oraz sytuacja, gdy cudzoziemcy świadczą pracę niezgodnie z warunkami zawartymi w zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy.
W przypadku obywateli Ukrainy powszechnymi problemami są: niepowiadomienie PUP przez podmiot zatrudniający – od 1 lipca 2024 w terminie 7 dni od dnia zatrudnienia (wcześniej 14 dni), a także wykonywanie przez Ukraińców pracy w innym wymiarze czasu i za niższym wynagrodzeniem, niż według stawek założonych w powiadomieniu.
Inne najczęściej wykrywane nieprawidłowości w przypadku zatrudniania cudzoziemców w Polsce to m.in.:
- brak wypłaty lub nieprawidłowa wypłata wynagrodzenia
- niezgodności zastosowania umów cywilnoprawnych z warunkami świadczenia pracy
- nieprzestrzeganie przepisów dotyczących technicznego bezpieczeństwa pracy cudzoziemców
- brak zgłoszenia lub nieterminowe zgłoszenie cudzoziemców do ubezpieczeń społecznych.
Nielegalne zatrudnienie cudzoziemców – konsekwencje i sankcje
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zawiera zapisy dotyczące skutków nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca, czyli wykonywania pracy przez cudzoziemca, który nie posiada odpowiednich uprawnień lub zezwolenia na pracę, a nie jest zwolniony z obowiązku jego posiadania. Skutki te dotyczą również sytuacji, w których cudzoziemiec wykonuje pracę na innych warunkach lub z innym wynagrodzeniem, niż określone w zezwoleniu na pracę.
Podmiot, który powierza cudzoziemcowi nielegalne wykonanie pracy podlega karze grzywny w wysokości od 1000 zł do nawet 30 000 zł. Karze podlega nie tylko podmiot zatrudniający, ale również cudzoziemiec, który podjął się nielegalnego zatrudnienia. Dodatkowo, w wyjątkowych sytuacjach, może on również otrzymać nakaz opuszczenia Polski. Pracodawca, który dopuścił się nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca, może w przyszłości mieć trudności z pozyskaniem zezwoleń na pracę lub oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcom.
Karą grzywny zagrożone jest również uzyskanie od cudzoziemca korzyści majątkowej, w zamian za pomoc w uzyskaniu zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania pracy w Polsce – jej wysokość wynosi od 3000 zł do 30 000 zł.
Natomiast kodeks karny przewiduje również karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat temu, kto umożliwia lub ułatwia nielegalny pobyt w Polsce cudzoziemcom w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej. Dotyczy to także sytuacji, w której następuje powierzenie pracy cudzoziemcowi nieposiadającemu zezwolenia.
Nielegalne zatrudnianie cudzoziemców w Polsce. Kary będą jeszcze wyższe
Kary, w przypadku nielegalnego zatrudniania cudzoziemców, mogą wkrótce być jeszcze „ostrzejsze”. Obecnie trwają prace legislacyjne nad projektem ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Polski. Przewiduje on m.in. zaostrzenie sankcji za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców. Wymiar kary grzywny będzie wyższy, a w dodatku proporcjonalny do liczby nielegalnie zatrudnionych cudzoziemców.
W projekcie przewidziane są także dodatkowe obowiązki dla pracodawców, w tym nakazu zatrudniania cudzoziemców na podstawie umowy o pracę (umowy cywilnoprawne obowiązywałyby nadal tylko cudzoziemców zwolnionych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, np. obywateli UE) czy przesłania do urzędu kopii umowy zawartej z cudzoziemcem – pod rygorem odmowy udzielania zezwoleń na pracę dla cudzoziemców. Ma to dodatkowo ochronić cudzoziemców pracujących w Polsce.
Zatrudnianie cudzoziemców w Polsce – skorzystaj z naszego wsparcia
Zatrudniając cudzoziemców w Polsce warto skorzystać ze wsparcia ekspertów, którzy pomogą w prawidłowym przebiegu tego procesu pod kątem prawno-księgowym. Nasi klienci nie muszą martwić się o zmiany w przepisach prawa – przejmiemy wszystkie sprawy urzędowe dotyczące zatrudniania cudzoziemców w Państwa firmie, wskażemy możliwe formy zatrudnienia, pomożemy w uzyskaniu wymaganych zezwoleń i pozwoleń, a także zajmiemy się obsługą księgowo-finansową, składkami na ubezpieczenia społeczne oraz kontaktami z urzędami, także w przypadku kontroli.
Dzięki współpracy z nami zyskają Państwo pewność co do legalnego zatrudniania cudzoziemców, w zgodzie ze wszystkimi standardami i przepisami prawa.
Podstawa prawna:
Jeśli mają Państwo pytania dotyczące opisanego tematu lub potrzebują Państwo dodatkowych informacji – zapraszamy do kontaktu:
DZIAŁ DS. RELACJI Z KLIENTAMI
ELŻBIETA NARON
Główny Konsultant
ds. relacji z klientami
Grupa getsix
***
