Nowy projekt ustawy o ochronie sygnalistów
11 stycznia 2024 roku pojawił się nowy projekt ustawy na stronie Rządowego Centrum Legislacji, zawierający zmiany wprowadzone przez nowe Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Prace legislacyjne nad projektem ustawy dotyczącej sygnalistów rozpoczęły się na szczeblu rządowym jeszcze w roku 2021. Projekt ustawy ma na celu wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Ponieważ jego przyjęcie zostało opóźnione, nowy projekt miał trafić na skróconą ścieżkę procedowania, omijając konsultacje i uzgodnienia, bezpośrednio do Stałego Komitetu Rady Ministrów.
Wiele elementów nowego projektu zostało niezmienionych względem projektu, nad którym pracowano w 2021 roku. Zaproponowany projekt wydaje się niewiele różnić od szeroko krytykowanej poprzedniej wersji przygotowanej przez wcześniejszy rząd. Wiele elementów ustawy jest bezpośrednią kopią przepisów dyrektywy unijnej, przez co nie są odpowiednio dostosowane do realiów krajowych.
Ze względu na liczne apele z różnych środowisk projekt prawdopodobnie nie będzie przechodził przez proces legislacyjny w szybkim tempie.
Społeczny projekt ustawy o sygnalistach
Fundacja im. Stefana Batorego, we współpracy z innymi organizacjami pozarządowymi, przygotowała projekt ustawy o ochronie sygnalistów. Dokument jest połączeniem rozwiązań proponowanych przez rząd oraz propozycji zgłoszonych przez organizacje społeczne.
Społeczny projekt ustawy o sygnalistach proponuje zmianę zakresu podmiotu ustawy określającą, jakie naruszenia kwalifikują sygnalistę do ochrony. Projekt rządowy prezentuje podejście ograniczające, obejmujące naruszenia z określonych dziedzin prawa, takich jak ochrona konsumentów, regulacje finansowe, zamówienia publiczne czy ochrona środowiska. Zdaniem autorów społecznego projektu istotne jest rozszerzenie tego zakresu na wszystkie naruszenia prawa. Sygnaliści często nie mają wiedzy prawnej, aby ocenić, czy zgłoszone przez nich naruszenie prawa mieści się w zakresie ustawy. Dlatego ważne jest, aby zakres naruszeń, które mogą być zgłaszane i które kwalifikują do ochrony sygnalisty, był szeroki.
Projekt zakłada również rozszerzenie zakresu ochrony dla osób zgłaszających naruszenia, obejmując nie tylko przepisy prawa ogólnego, lecz także normy wynikające z innych źródeł, zwłaszcza naruszenia wewnętrznych regulacji obowiązujących w danej organizacji (kodeksy etyczne, regulaminy, procedury postępowania) oraz kodeksów dobrych praktyk, które organizacja zobowiązała się przestrzegać.
W społecznym projekcie uwzględniono także kary sankcyjne za naruszenie przepisów ustawy, obejmujące kary za represje wobec chronionego sygnalisty oraz celowe zgłaszanie fałszywych informacji (działanie w złej wierze).
Skutki braku implementacji dyrektywy unijnej
Nieprzystosowanie krajowych przepisów do wymogów dyrektywy unijnej niesie za sobą pewne konsekwencje.
Komisja Europejska złożyła skargę przeciwko Polsce do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z powodu opóźnienia w implementacji dyrektywy dotyczącej sygnalistów, co stanowi naruszenie zobowiązań państwa członkowskiego. Państwa członkowskie zostały zobowiązane do wdrożenia przepisów Dyrektywy do prawa krajowego do 17 grudnia 2021 roku. Ze względu przekroczenia terminów na Polskę mogą zostać nałożone kary finansowe.
Brak krajowych przepisów wpływa również na przedsiębiorstwa, którym brakuje wytycznych dotyczących wdrożenia wewnętrznych systemów zgłaszania nieprawidłowości. Oprócz ponoszenia kosztów związanych z implementacją przedsiębiorcy muszą także poświęcić czas na opracowanie procedur, wyznaczenie odpowiedzialnych osób, przygotowanie komunikacji wewnętrznej i przeszkolenie pracowników. Nie jest też pewne czy istniejące procedury korporacyjne i systemy nie będą wymagały dostosowania po wprowadzeniu nowej ustawy.
Jeśli mają Państwo pytania dotyczące opisanego tematu lub potrzebują Państwo dodatkowych informacji – zapraszamy do kontaktu:
DZIAŁ DS. RELACJI Z KLIENTAMI
ELŻBIETA NARON
Główny Konsultant
ds. relacji z klientami
Grupa getsix
***
