Prawo do odliczenia VAT przy nabyciu usług w ramach grupy spółek – wyrok TSUE

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 12 grudnia 2024 r. w sprawie C-527/23 dotyczy prawa do odliczenia VAT od usług nabywanych w ramach grupy kapitałowej. Orzeczenie podkreśla granice ingerencji organów podatkowych w ocenę celowości wydatków przedsiębiorców oraz przypomina, że kluczowym kryterium jest związek usług z działalnością opodatkowaną.

Spór między podatnikiem a organami podatkowymi

Sprawa dotyczyła rumuńskiej spółki Weatherford Atlas Gip SA, należącej do międzynarodowej grupy zajmującej się usługami naftowymi. W wyniku przejęcia innej spółki z grupy, Foserco SA, Weatherford Atlas Gip odziedziczyła zobowiązania podatkowe, w tym rozliczenia VAT związane z usługami administracyjnymi nabywanymi od innych podmiotów grupy Weatherford, mających siedziby poza Rumunią.

VAT od tych usług był rozliczany w mechanizmie odwrotnego obciążenia, co oznaczało, że to spółka jako nabywca była zobowiązana do naliczenia i odliczenia podatku. Jednak podczas kontroli podatkowej rumuńskie organy skarbowe zakwestionowały prawo do odliczenia VAT, twierdząc, że:

• nabyte usługi administracyjne nie były niezbędne ani zasadne dla jej działalności,
• z usług korzystały także inne podmioty z grupy kapitałowej, co podważało zasadność ich alokacji wyłącznie na Weatherford Atlas Gip SA.

W rezultacie rumuńskie organy podatkowe odmówiły podatnikowi prawa do odliczenia VAT, co stało się przedmiotem sporu i trafiło pod rozstrzygnięcie TSUE.

Pytania prejudycjalne:

Sąd krajowy zwrócił się do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi:

1. Czy art. 168 dyrektywy [VAT] w świetle zasady neutralności podatkowej należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, aby w okolicznościach takich jak w postępowaniu głównym organ podatkowy odmówił podatnikowi prawa do odliczenia [VAT] zapłaconego od nabytych usług administracyjnych, jeżeli zostanie stwierdzone, że wszystkie koszty zaksięgowane z tytułu nabytych usług zostały uwzględnione w kosztach ogólnych podatnika, a podatnik dokonuje jedynie transakcji podlegających opodatkowaniu, że świadczenie usług jest wyraźnie potwierdzone przez organ podatkowy oraz że mającym zastosowanie systemem podatkowym jest mechanizm odwrotnego obciążenia (co wykluczałoby szkodę na rzecz skarbu państwa)?
2. Czy przy dokonywaniu wykładni art. 2 i 168 dyrektywy [VAT], w okolicznościach takich jak okoliczności w postępowaniu głównym, usługi zarządzania i administrowania (to znaczy usługi pomocy i doradztwa w różnych dziedzinach, usługi doradztwa finansowego i prawnego) świadczone między spółkami wewnątrz grupy na rzecz różnych członków grupy mogą być uznane przez każdego z poszczególnych członków za wykorzystywane na potrzeby transakcji podlegających opodatkowaniu, to znaczy nabyte na własne potrzeby?
3. Czy przy dokonywaniu wykładni art. 2 dyrektywy [VAT], jeżeli zostanie stwierdzone, że usługi wewnątrz grupy nie są świadczone na rzecz jednego z członków grupy, można uznać, że spółka, która wchodzi w skład grupy, lecz w stosunku do której uważa się, że nie skorzystała z tych usług, jest podatnikiem działającym w takim charakterze?

Rozstrzygnięcie TSUE w sprawie prawa do odliczenia VAT

TSUE orzekł, że odmowa prawa do odliczenia VAT w tej sprawie stanowi naruszenie podstawowej zasady wspólnego systemu VAT, jaką jest neutralność podatkowa. Gwarancją neutralności jest możliwość odliczenia VAT naliczonego od kosztów poniesionych w związku z prowadzoną działalnością, bez względu na jej cel lub osiągnięte efekty. W związku z tym, jeśli podmiot dokonujący odliczenia jest czynnym podatnikiem VAT, a zakupione przez niego usługi mają związek z jego działalnością opodatkowaną, organy podatkowe ani sądy nie powinny oceniać zasadności ekonomicznej transakcji ani na tej podstawie ograniczać prawa do odliczenia podatku.

Fakt, że z nabytych usług korzystała również grupa spółek nie wyklucza prawa do odliczenia VAT, pod warunkiem, że podatnik jest w stanie precyzyjnie wyodrębnić i uzasadnić część wydatków dotyczącą wyłącznie jego własnych potrzeb. Kwestię tę ostatecznie rozstrzygnie sąd krajowy.

Trybunał podkreślił, że organy podatkowe powinny oceniać prawo do odliczenia na podstawie obiektywnych danych dotyczących wykorzystania usług przez podatnika, a nie na podstawie subiektywnej oceny celowości tych wydatków.

Orzeczenie TSUE:

Artykuł 168 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu lub praktyce krajowej, na mocy których organ podatkowy odmawia prawa do odliczenia naliczonego podatku od wartości dodanej zapłaconego przez podatnika przy nabyciu usług od innych podatników należących do tej samej grupy spółek z tego względu, że usługi te były świadczone jednocześnie na rzecz innych spółek należących do tej samej grupy, a ich nabycie nie było niezbędne ani zasadne, jeżeli zostanie wykazane, że rzeczone usługi były wykorzystywane przez tego podatnika na potrzeby jego własnych opodatkowanych transakcji.

Znaczenie wyroku dla polskich podatników

Wyrok TSUE może mieć konsekwencje dla polskich przedsiębiorców oraz praktyki stosowanej przez krajowe organy podatkowe. W Polsce fiskus często kwestionuje prawo do odliczenia VAT, uzależniając je od własnej, subiektywnej oceny zasadności i ekonomicznej celowości poniesionych wydatków. Orzeczenie TSUE jednoznacznie wskazuje, że takie podejście może być sprzeczne z zasadą neutralności VAT, która gwarantuje podatnikom prawo do odliczenia, jeśli wydatki są związane z działalnością opodatkowaną, niezależnie od ich oceny pod kątem konieczności biznesowej.

Wyrok TSUE może również wpłynąć na orzecznictwo polskich sądów administracyjnych, które będą musiały uwzględniać jego wykładnię przy rozstrzyganiu sporów podatkowych. Może to prowadzić do ograniczenia arbitralnych decyzji organów podatkowych i zapewnienia większej przewidywalności w zakresie rozliczeń VAT.

Podatnicy powinni jednak pamiętać, że choć wyrok wzmacnia ochronę ich praw, nie zwalnia ich z obowiązku staranności w prowadzeniu dokumentacji oraz wykazania rzeczywistego powiązania nabytych usług z działalnością opodatkowaną. Dlatego kluczowe jest odpowiednie przygotowanie do potencjalnych kontroli oraz stosowanie transparentnych zasad rozliczeń w ramach grup kapitałowych.

Dla podatników oznacza to konieczność szczególnej dbałości o rzetelne dokumentowanie transakcji, w tym precyzyjne określenie i uzasadnienie zakresu usług oraz ich związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W praktyce przedsiębiorcy powinni:

• prowadzić szczegółową dokumentację potwierdzającą faktyczne wykorzystanie nabytych usług na potrzeby własnych transakcji opodatkowanych,
• stosować przejrzyste metody alokacji kosztów w ramach grup kapitałowych, aby móc wykazać, jaka część wydatków dotyczy danego podmiotu,
• być przygotowanym na ewentualne kontrole podatkowe i konieczność obrony swojego stanowiska w postępowaniach administracyjnych oraz sądowych.

Podsumowanie

Wyrok TSUE w sprawie C-527/23 przypomina, że neutralność podatkowa oznacza prawo do odliczenia VAT od wydatków związanych z działalnością opodatkowaną, bez względu na ich celowość czy konieczność. To ważne rozstrzygnięcie, które może wpłynąć na praktykę polskich organów podatkowych i wzmocnić ochronę przedsiębiorców przed nadmierną ingerencją fiskusa.

W obliczu dynamicznie zmieniających się przepisów oraz praktyk organów podatkowych kluczowe jest odpowiednie przygotowanie i zabezpieczenie interesów przedsiębiorstwa. Jeśli mają Państwo pytania dotyczące prawa do odliczenia VAT w ramach grupy kapitałowej lub chcą skonsultować swoją sytuację pod kątem zgodności z obowiązującymi regulacjami, nasz zespół ekspertów jest do Państwa dyspozycji. Oferujemy kompleksowe doradztwo podatkowe, pomoc w analizie dokumentacji oraz wsparcie w postępowaniach przed organami skarbowymi.

Jeśli mają Państwo pytania dotyczące opisanego tematu lub potrzebują Państwo dodatkowych informacji – zapraszamy do kontaktu:

Zadaj pytanie »

DZIAŁ DS. RELACJI Z KLIENTAMI

ELŻBIETA NARON
Główny Konsultant
ds. relacji z klientami
Grupa getsix

***